Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin və müharibə məşəqqətlərinə məhkum olunmuşların əziz xatirəsinə ithaf edirəm.
ÖN SÖZ
«Dünya Xocalı barədə bilməlidir ki, bu cür qətllər
və cinayətlər heç yerdə təkrar olunmasın».
2008-ci il mayın 8-də Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Xocalıya ədalət” beynəlxalq kampaniyası məhz bu məqsədlə başlanmışdır. Ona görə başlanmışdır ki, faciə barədə dünya ictimaiyyəti məlumatlandırılsın. İnsanlar məlumatlandırılsın ki, ana əli ilə boğularaq kəsilən körpə səsinin, şeytan qəhqəhəsi ilə əvəzlənməsinə imkan verməsinlər.
Kitabın yazılmasına səbəb bu müqəddəs amillə yanaşı, Xocavənd rayonu Qaradağlı kəndində baş vermiş faciənin diqqətdən kənarda qalması və az öyrənilməsi olmuşdur.
«Müstəntiqin etirafı» kimi adlandırma oxucunu vahimələndirməməli, iztirablara düçar etməməlidir. Əksinə biz aldanmamalı, qorxmamalıyıq.
Doğrudur hər bir romanın müsbət və mənfi qəhrəmanları olmalıdır. Çünki real həyatın motivlərini daşıyan istənilən əsər mövcud dünyada yaşayan müxtəlif insanların prototiplərini yaradır. Həyatın özünün də ayrıca qəhrəmanları var. İnsanlar o qəhrəmanları sevirlər və müəyyən mənada onlara oxşamağa çalışırlar. Lakin bu romanın isə müsbət və ya mənfi qəhrəmanı yoxdur – zamandan başqa.
İnsanlarla əylənən və onları əyləndirən zaman. Zaman sərhəd tanımır. Onun üçün qəhrəmanlar yoxdur. Onun sadəcə yolçuları var. İnsana elə gəlir ki, o yaşadıqca zamana qalib gəlir. “Bu gün də belə ötdü” deyən insan zamanın hiyləsini anlamır. Zaman insanlarla əylənir, həyatın bir hissəsini yola salan insanlara yeni bir hissəsini bəxş edərək onları yaşamağa şövqləndirir. Mövcudluğundan sevinən insanları gah ağladır, gah da güldürür.
Ağrı-acıya məruz qalan insanlar: “Bu da keçər” – deyərək özlərinə təsəlli verirlər. Sevincli anlarında isə zaman yolçuluqlarına sevinir, əvvəlki ağrı-acılarını bir anlığa da olsa, unudurlar. Heç bir insan daim ağlamır və ya daim gülmür. Qarşıdan gələn və onlara nəsib olacaq həyata etinasız yanaşırlar. Zaman insanların bu etinasızlıqlarını özü bildiyi kimi cəzalandırır. Ağlayanı güldürür, güləni ağladır. Heç bir insana daimi xoşbəxtlik nəsib etmir. Ədalətli tarazlığa nail olmaq üçün birini verəndə, birini alır.
Zaman hər bir insanı öz təsir dairəsinə daxil etməyi və onu nəzarətdə saxlamağı bacarır. Heç bir insan zamansız yaşaya bilməz.
Zamanın ədalətli pay bölgüsündə mərhəmət və ya amansızlıq olmur. Zaman yolçuluğunun çətin və asan keçidləri olur. Bu yolçuluğun çətinliyini çəkən insanlardan zaman asanlıqla ayrılmağı bacarır. Ayrılanın zaman olduğunu, yoxsa insanın zamandan ayrıldığını isə heç kim dəqiq bilmir.
Uşaq ikən oxuduğumuz “Məlikməmmədin nağılı” adlı nağıldakı otaqlar və baş verən hadisələr də, bəlkə, elə zamanın öz yaradıcılığından kənarda deyildi. Nağılda Məlikməmmədin qarşısına 40 otaq açılır. Bir-birinin ardınca açılan otaqların bəzilərində insanı şövqləndirən, izahedilməz şəkildə onlara sevinc bəxş edən qızıl-zinət əşyaları, digərlərində dəhşət doğuran qorxulu varlıqlar... Harada qorxulu varlıqlar varsa, orada torpaq insan qanına boyanır, analar göz yaşından boğulur, məhəbbət məbədləri dağıdılır.
Sonuncu otaqda isə saçından asılmış, adətən qəhrəmanların hədiyyəsi kimi səciyyələndirilən gözəl simalı və ləyaqətli bir qadın... Nağılda Məlikməmməd gələnədək otaqların hamısından salamat çıxıb, sonadək yolçuluğunu davam etdirə bilən qəhrəman olmamışdır. Niyə zaman özünün ali hədiyyəsi kimi qəhrəmana sonuncu otaqda saçından asılmış bir qadını təqdim etmişdi? İnsana verilən ən böyük hədiyyənin elə insanın özü olduğunu anlatmaq üçün? Bəlkə də, zaman öz yolçuluğuna qəbul etdiyi insanlara sınaqları özü hazırlayır və bu sınaqların çətinliyini nəzərə alaraq, çətin sınaqdan köməkli, birgə çıxmaq üçün bir insanı digərinə hədiyyə kimi bəxş edir....
Zamanın insana hədiyyəsi bununla bitirmi? Onda hansı səbəbdən zaman belə çətin yolu seçir? İnsanın insana gərəkli olduğunu bilmək üçün onları sınağa çəkməyə ehtiyac var ki? Niyə zaman bir anlığa da olsa, zaman yolçuluğunu dayandırmır ki, insanlar bir-birlərinə necə lazım olduqlarını anlasınlar, bir-birlərini ilahi məhəbbətlə sevməyi bacarsınlar.
Bəs nədən zaman bunun üçün Məlikməmməd nağılındakı otaqların birində Yer kürəsini uzaqdan görməyə imkan yaradan bir vasitə quraşdırmayıb ki, zaman yolçuluğunda qəhrəman olmaq istəyən hər bir kəs bir anlığa da olsa, uzaqdan Yer kürəsi adlandırılan beşiyimizi görsün, insan olduğunu anlamaq üçün öz istəklərinin bu kürəni kainatda asılı saxlamağa qadir olan ilahi qüdrətdən asılı olduğunu, nağıl otaqlarındakı qızıl-zinətin əhəmiyyətsizliyini dərk etsin. Bəlkə, zaman öz əyləncəsini itirməkdən, başqa məkana köçüb getmək məcburiyyətində qalmaqdan qorxur...
Bəli, əsl qəhrəmanlarla biz həyatda təsadüfən rastlaşırıq. Bəlkə, bunun əsas səbəbi qəhrəmanlar üçün hədiyyələrin sayının az olmasıdır. Bəlkə, zaman qəhrəmanları axtarıb tapmaq üçün ilkin olaraq onlara insan münasibətlərinə diqqət yetirməyi tövsiyə edir. “İnsanlığı sevməyəndən qəhrəman olmur!” – demək istəyir.
Zaman yolçusu olan insana elə gəlir ki, o, həyatını özü seçir. Qorxu və günahkarlığını hiss edirsə, bu onun cəzasıdır. Qorxusuzdursa, deməli, cəsurdur. Həyat mübarizə aparmağı tələb edir. Cəsurluğu sayəsində mübarizədə qalib gələrsə, qəhrəmanlar sırasına daxil olur. Bu, onun şəxsi qələbəsidir və o, ən ali hədiyyəyə layiqdir. Ondan arxada qalanlar isə uğursuz və bədbəxtdirlər. Bəzən belə “qəhrəmanlar” zaman kəsiyində nağıl otaqlarındakı qorxulu varlıqlar qismində çıxış etdiklərinin belə fərqində olmurlar.
Zaman yolçuluğu Məlikməmməd nağılındakı otaqlara səyahətdən başqa bir məna vermir? Kimisi yolçuluğun əvvəlində nağıl otaqlarının əvvəlki sıralarında qorxulu varlıqlarla rastlaşır, kimisi yolçuluğun ortasında və ya sonunda... Nəticədə, zamanın mövcud olmadığı bir məkana köçürlər. Zamanın olmadığı yer bizim yuxularımızdır? Bəs niyə yuxudan oyanmamaqdan qorxur, oyananda isə sevinirik? Bəlkə, bizim yuxularımız mənəviyyatımızdır? Bəlkə, buna görə deyirlər ki, daxili zənginlik zahirdən görünür? Daxilimiz zamansızdır? Bəlkə, həyat mübarizəsi daxili hisslərimizin zamanın şıltaqlığı ilə mübarizəsidir. Bəlkə, bizim zaman yolçuluğunda qəhrəman kimi qəbul etdiklərimiz sadəcə olaraq zaman əyləncəsinin şərtlərini qəbul edib axıradək öz rollarını uğurla ifa edənlərdir...
“Yolçuluğun çətinliyini çəkən insanlardan zaman asanlıqla ayrılmağı bacarır!” - deyirik. Bəlkə, zaman öz yolçularını ayırmır, yolçular öz seçimini edir? Elə bir yolu seçirlər ki, orada qorxulu varlıqlar olmur. Kiminləsə mübarizə aparmağa, birinci olmağa can atmağa da ehtiyac olmur. Elə bir yol ki, bu yolun yolçuları daxili aləmlərini anlamağa daha çox meyllidirlər və bunda çox israr edirlər. Bu yol qəribəliyi ilə fərqlənir. Həmin yolun yolçularına ad verilmir, gördüyü işə görə də haqq ödənilmir. Həmin yolçuluqda vəzifə, şan-şöhrət, pul, digər imtiyazlar yoxdur. Bu yolda insan özünü tapır. İnsan özü-özünü tapanda başa düşür ki, bunun üçün uzağa getmək, əldə olunan uğurlara söykənərək öyünmək lazım deyilmiş. Sadəcə ürəyin səsinə qulaq asmaq lazımdır. Ancaq o zaman insan özünü başa düşür. İnsan özü-özünü tapanda nəyi başa düşür ki? Bunu anlatmaq mümkünsüzdür. Lakin əmin olun ki, özünüz bunu başa düşəcəksiniz. Son anda mütləq biləcəksiniz. Özünü anlamaq üçün hər bir insana son anda olsa belə bu yolçuluğa – ölüm yolçuluğuna dəvət verilir. Bəlkə, sonu olan bu yolçuluq bizi daxilimizə və ya yuxularımıza aparır? Elədirsə, hər kəsə şərəfli yolçuluqlar!!!
Müəllifdən
Əsərin tam mətnini əldə etmək üçün aşağıdakı linkə tıklayın:
www.boxca.com/26gdc8ozit48/MUSTENTIQIN_ETIRAFI__1_.pdf.html